Ánh sáng mà chúng ta nhìn thấy được thật sự phức tạp hơn chúng ta nghĩ rất nhiều. Bước ra khỏi cửa trong ánh nắng ngập tràn, từ ngoài trời nắng bước vào nhà, bật máy tính, điện thoại hoặc các thiết bị khác. Tất cả những thứ này đều làm đôi mắt của chúng ta tiếp xúc với ánh sáng (bao gồm ánh sáng nhìn thấy được và không nhìn thấy được), và chúng có một số ảnh hưởng nhất định.
Hầu hết mọi người đều biết rằng ánh sáng mặt trời có chứa những tia sáng nhìn thấy được và cũng có cả tia cực tím gây sạm da. Nhưng nhiều người chưa biết ánh sáng mặt trời là sự tổng hợp của rất nhiều tia sáng với màu sắc khác nhau và chúng mang theo những mức năng lượng khác nhau.
Ánh Sáng Mặt Trời – Ánh Sáng Xanh
Ánh sáng mặt trời bao gồm tia sáng màu đỏ, cam, vàng, xanh lá và xanh dương và rất nhiều sắc độ khác nằm giữa những màu này. Điều này tùy thuộc vào năng lượng và bước sóng của từng loại tia. Kết hợp lại, dải quang phổ ánh sáng này tạo nên một thứ mà chúng ta gọi là “ánh sáng trắng” hay “ánh sáng mặt trời”.
Không đi sâu vào vật lý phức tạp, có một sự liên hệ ngược giữa chiều dài bước sóng ánh sáng và mức năng lượng mà nó chứa đựng. Ánh sáng có bước sóng dài thì mang ít năng lượng hơn, ánh sáng có bước sóng ngắn mang nhiều năng lượng hơn.
Tia sáng màu đỏ là giới hạn trên của dải quang phổ nhìn thấy được. Nó có bước sóng dài và dĩ nhiên là năng lượng ít hơn. Tia sáng màu xanh có bước sóng ngắn hơn nên chứa nhiều năng lượng hơn.
Các tia sáng có bước sóng dài hơn màu đỏ được gọi là tia hồng ngoại – chúng tạo nhiệt nhưng không nhìn thấy được (đèn sưởi mà chúng ta hay sử dụng để hâm nóng thức ăn chính là đèn hồng ngoại. Sở dĩ chúng ta nhìn thấy màu đỏ là do người ta gắn thêm đèn để biết được khi nào đèn sưởi đang hoạt động).
Ở phía cuối của dải quang phổ là tia màu xanh dương. Đây là tia sáng có bước sóng ngắn nhất (và năng lượng cao nhất). Đôi khi được gọi là tia xanh – tím hoặc ánh sáng tím. Đó là lý do tại sao tia sáng có bước sóng ngắn hơn nữa nằm ngoài dải quang phổ được gọi là tia cực tím (tia UV).
Tác hại và lợi ích của tia cực tím
Tia cực tím có năng lượng cao hơn ánh sáng nhìn thấy. Nó có khả năng làm thay đổi cấu trúc của da gây sạm da. Tiếp xúc với quá nhiều tia cực tím sẽ có thể gây bỏng da – thậm chí tệ hơn là gây ung thư da. Những tia nay cũng có thể gây bỏng mắt – một tình trạng được gọi là viêm giác mạc ánh nắng hay mù tuyết. Tuy nhiên tia cực tím cũng có một số lợi ích như giúp cơ thể tạo ra vitamin D.
Ánh sáng nhìn thấy được có bước sóng từ 380 nm (màu xanh) đến 700 nm (màu đỏ) – 1 nm tương đương với 1 phần tỷ mét. Ánh sáng xanh được định nghĩa là ánh sáng có bước sóng từ 380 nm đến 500 nm.
Trong đó: Ánh sáng màu xanh tím có bước sóng từ 380 – 450 nm. Ánh sáng xanh lam có bước sóng từ 450 – 500 nm. Do vậy, có đến khoảng 1/3 trong tất cả các tia sáng nhìn thấy được xem là tia sáng mang năng lượng cao (HEV) hay còn gọi là ánh sáng xanh.
Những Đặc Điểm Của Ánh Sáng Xanh
Tương tự như tia cực tím, ánh sáng xanh có bước sóng ngắn nhất và năng lượng cao nhất trong dải quang phổ, và nó cũng có cả mặt lợi và mặt hại.
1. Ánh sáng xanh có ở khắp nơi
Mặt trời là nguồn tạo ra ánh sáng xanh chủ yếu, cho nên hoạt động ngoài trời là thời gian khiến mắt chúng ta tiếp xúc với ánh sáng xanh nhiều nhất. Tuy nhiên cũng còn có nhiều nguồn ánh sáng xanh khác nữa như đèn huỳnh quang, đèn Led và tivi. Đáng chú ý nhất là màn hình máy tính, laptop, điện thoại di động và những thiết bị điện tử khác cũng tỏa ra lượng ánh sáng xanh tương đối lớn.
Lượng ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử tuy không nhiều bằng ánh sáng mặt trời, nhưng do thời gian tiếp xúc kéo dài và khoảng cách nhìn tương đối gần nên chúng sẽ có ảnh hưởng dài hạn đến sức khỏe của đôi mắt.
2. Ánh sáng xanh làm cho bầu trời có màu xanh
Tia sáng có bước sóng ngắn và năng lượng cao nên dễ dàng tán xạ hơn so với các tia sáng khác khi tiếp xúc với các phân tử không khí và nước trong khí quyển. Mức độ tán xạ cao của những tia này tạo nên màu xanh của bầu trời mà chúng ta nhìn thấy.
3. Mắt chúng ta ngăn chặn ánh sáng xanh không hiệu quả
Cấu trúc phía trước của mắt (giác mạc và thủy tinh thể) hoạt động rất hiệu quả trong việc ngăn chặn tia cực tím, không có những tia này chạm tới võng mạc phía sau. Sự thật là rất ít tia cực tím có thể chạm tới võng mạc cho dù chúng ta không mang kính mát.
Luôn nhớ rằng kính mát giúp chặn 100% tia cực tím, bảo vệ tránh những tổn thương gây nên đục thủy tinh thể, mù tuyết, mộng thịt, mộng mỡ,… Mặt khác, gần như tất cả ánh sáng xanh nhìn thấy được đều có thể xuyên qua giác mạc và thủy tinh thể để chạm tới võng mạc
4. Tiếp xúc với ánh sáng xanh có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa hoàng điểm
Sự tiếp xúc của ánh sáng xanh với võng mạc thực sự rất quan trọng, bởi vì có rất nhiều nghiên cứu thí nghiệm cho thấy tiếp xúc quá nhiều với ánh sáng xanh có thể làm tổn thương tế bào cảm thụ ánh sáng trong võng mạc. Điều này gây ra sự thay đổi dẫn tới hậu quả là thoái hóa hoàng điểm, và có thể gây mất thị lực.
Mặc dù cần nhiều nghiên cứu nữa để xác định bao nhiêu là “nhiều” trong việc tiếp xúc với ánh sáng xanh gây tổn thương cho võng mạc, rất nhiều nhà nhãn khoa quan tâm đến việc tiếp xúc thường xuyên với ánh sáng xanh của màn hình máy tính, điện thoại và những thiết bị điện tử khác có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa hoàng điểm sau này.
5. Ánh sáng xanh góp phần làm mỏi mắt
Do có bước sóng ngắn và năng lượng cao nên ánh sáng xanh rất dễ tán xạ, gây khó tập trung. Khi bạn nhìn vào màn hình máy tính, sự tán xạ này làm giảm độ tương phản hình ảnh và có thể gây nên tình trạng mỏi mắt.
Nghiên cứu cho thấy thấu kính ngăn chặn được bước sóng 450 nm làm tăng đáng kể độ tương phản. Do đó, kính lọc màn hình máy tính màu vàng có thể làm dịu mắt và tăng sự thoải mái khi sử dụng máy tính trong thời gian dài.
6. Bảo vệ mắt khỏi ánh sáng xanh quan trọng sau phẫu thuật đục thủy tinh thể
Thủy tinh thể của người trưởng thành có thể chặn gần như 100% tia tử ngoại của ánh sáng mặt trời. Theo tiến triển của tuổi già, thủy tinh thể ngày càng có khả năng chặn được tia có bước sóng ngắn hơn (của ánh sáng xanh).
Nếu bạn có đục thủy tinh thể và chuẩn bị phẫu thuật đục thủy tinh thể, hãy hỏi phẫu thuật viên của bạn về loại kính nội nhãn (IOL) sẽ được sử dụng để đặt vào mắt, và khả năng ngăn chặn ánh sáng xanh mà kính nội nhãn có thể cung cấp.
Sau phẫu thuật đục thủy tinh thể, bạn cần sử dụng kính mát có chức năng chặn ánh sáng xanh, đặc biệt khi bạn phải làm việc nhiều giờ trước màn hình máy tính hoặc các thiết bị điện tử khác.
7. Không phải tất cả ánh sáng xanh đều có hại
Tại sao không ngăn chặn ánh sáng xanh tất cả mọi lúc? – Không nên nhé.
Một số ánh sáng xanh có tác dụng tốt cho sức khỏe. Nghiên cứu cho thấy ánh sáng năng lượng cao giúp tăng sự tỉnh táo, giúp trí nhớ, khả năng nhận thức và làm tâm trạng tốt hơn.
Trong thực tế, đôi lúc sử dụng liệu pháp ánh sáng để điều trị một số rối loạn theo mùa (SAD) – một loại rối loạn có liên quan tới sự thay đổi của mùa, với triệu chứng thường bắt đầu vào mùa thu và tiếp tục kéo dài hết mùa đông. Nguồn ánh sáng xanh trị liệu thường là ánh sáng màu trắng có chứa một lượng đáng kể tia ánh sáng xanh.
Hơn nữa, ánh sáng xanh rất quan trọng trong nhịp sinh học hàng ngày – chu kỳ ngủ và thức dậy của chúng ta. Tiếp xúc với ánh sáng xanh mỗi ngày giúp duy trì sự khỏe mạnh của hệ tim mạch.
Nhưng tiếp xúc quá nhiều với ánh sáng xanh vào buổi tối (đọc chữ trên máy tính bảng,v.v…) có thể làm phá vỡ chu kì sinh học, gây nên mất ngủ và mệt mỏi vào ban ngày.
Lọc Ánh Sáng Xanh Và Kính Bảo Vệ mắt
Nếu bạn đang sử dụng điện thoại di động thường xuyên, đặc biệt là sử dụng làm thiết bị chính trong công việc như để nhắn tin, email hoặc duyệt web, thì cách tiện lợi để giảm tiếp xúc với ánh sáng xanh là sử dụng màn lọc ánh sáng xanh.
Những màn lọc này có trên điện thoại, máy tính bảng và màn hình máy tính giúp ngăn chặn đáng kể lượng ánh sáng xanh tỏa ra và đi đến mắt bạn mà không làm ảnh hưởng đến chức năng hiển thị của màn hình. Một số thiết bị còn có kính cường lực giúp giảm việc trầy xước màn hình.
Một số màn lọc ánh sáng xanh như: Eyesafe (Health-E), iLLumiShield, RetinaShield (Tech Armor), Retina Armor (Tektide), Frabicon và Cyxus. Một số loại kính có khả năng chống lóa với lớp phủ bề mặt cũng có thể chặn tia sáng xanh từ ánh sáng mặt trời và thiết bị điện tử.
Bạn cũng có thể sử dụng kính đổi màu, với khả năng chặn tia UV và ánh sáng xanh cùng với khả năng cho bạn sử dụng được cả ngoài trời nắng và trong bóng râm.
Hãy hỏi ý kiến của bác sĩ và kĩ thuật viên khúc xạ loại kính nào thích hợp với bạn nhất tùy theo nhu cầu làm việc trên máy tính và các thiết bị kĩ thuật số khác, bảo vệ đôi mắt khỏi ánh sáng xanh.
Nguồn: allaboutvision.com